Fotografen: wees deze 6 juridische problemen een stap voor!
In deze blog bespreek ik 6 juridische problemen die jij als fotograaf sowieso tegenkomt. Zorg dat je deze problemen voortaan een stap voor bent en lees snel verder…
1. Een klant doet meer met de foto’s dan eigenlijk van jou mocht
Is het jou nog niet overkomen, dan is het tenminste een terechte vrees. Tenzij je een advocaat hebt gefotografeerd, kan je er namelijk vanuit gaan dat je klant niet meteen gekend is met de in’s and out’ van het auteursrecht. Deze is zich er dan ook vaak niet van bewust dat jij wel degelijk zulke auteursrechten bezit op je foto’s, en nog minder van wat dat precies inhoudt. Namelijk: dat jíj de enige blijft die mag beslissen waar en hoe deze gebruikt worden.
Dat geldt zéker nu het online delen van foto’s zo “normaal” is: “Hoezo, het is geen onaantastbaar mensenrecht om mijn Facebook image hoog te houden?”
Je wil natuurlijk liever niet in discussie moeten gaan omdat iemand jouw foto’s ongerechtvaardigd heeft gedeeld. Dat is niet bepaald goed voor de klantenrelatie, en de verloren tijd gebruik je ook liever voor iets anders. Eender wat, waarschijnlijk. Wat een geluk dan ook dat je dit op voorhand al kan vermijden!
Dit doe je allereerst door op voorhand duidelijke afspraken te maken rond het gebruiksrecht. Je kan dit al in je algemene voorwaarden regelen, zodat je er alvast zeker van bent dat jouw regels altijd gelden. Je kan deze wel best opnieuw uiteenzetten in de overeenkomst zelf, en nog een keer vermelden in een e-mail en/of mondeling. Op die manier kan je later naar de afspraken terugverwijzen, maar heb je de klant er ook echt op attent gemaakt.
We zoemen nog even in op de afspraken die je in je overeenkomst maakt. Daarin ben je best gedetailleerd genoeg. Denk aan:
Waar mogen de foto’s wél worden gedeeld?
En mag de klant daar dan ook ‘sublicenties’ voor geven (toestaan aan anderen om hetzelfde te doen)?
Mag delen wel, maar op voorwaarde van behoud van het watermerklogo, naamvermelding en/of copyrights-vermelding (©)?
Voor hoelang beperk je het gebruik?
Is het toegestaan om de foto’s te bewerken of wijzigen alvorens ze te delen (of slechts het verplicht bijsnijden op sociale media zoals Facebook)?
2. Je foto’s worden zomaar overgenomen van je site
Hoe goed je je rechten ook regelt in je overeenkomst, er zullen nog zo’n 8-miljard personen overblijven waarmee je die kans niet krijgt om afspraken te maken. Wat als zij je foto’s stelen?
Auteursrechten heb je altijd, of je dat nu in een overeenkomst neerschrijft of niet. Helaas zijn veel mensen zich ook hier weer niet van bewust. De redenering ligt hier in de aard van: “Het is toch al gepubliceerd?” of “Ik kán deze foto downloaden, dus zal het ook wel mogen..."
Verklein de kans dat mensen met je werk aan de haal gaan, door:
melding te maken van je copyrights, door © bij de foto te zetten. Dit met evt. extra info, zoals het jaartal en je naam. Met de woorden “all rights reserved” maak je jezelf extra duidelijk.
de IPTC-data van de foto in te vullen. Dit is informatie die aan een foto wordt gekoppeld en er zo mee kan “meereizen”. Het is mogelijk deze aan te passen in bepaalde programma’s, zoals FotoStation of Abdobe Lightroom. Onder het veld “Speciale instructies”, kan je bijvoorbeeld zetten “Niet om te delen op het internet”. Aan de hand van deze data kunnen foto’s ook nog eens snel worden teruggevonden, en dus ook eventuele copyright-schendingen.
de HTML-code van je website zo in te stellen dat foto’s niet kunnen worden gedownload door een klik met de rechter-muisknop. Deze pagina vertelt je hoe.
een watermek toe te voegen. Dit kan ook in het klein, hoewel het dan wel makkelijker is om het weg te snijden.
door tweemaal na te denken voor je een foto op social media plaatst. Je geeft het platform daarmee een zeer ruime licentie (lees hun voorwaarden maar eens na). Dat komt neer op toestemming om je foto te gebruiken, maar ook om dat recht door te geven aan anderen. Daarbij houden ze wel rekening met je privacy-instellingen. Het kan dus ook al goed zijn om die nog eens door te scrollen.
3. Je twijfelt of je een portret wel in je etalage mag zetten of publiceren
Een herkenbare afbeelding van een persoon is iets bijzonders. Wanneer jij er zoéén maakt, heb je nog steeds de auteursrechten, hoor. Maar de afgebeelde persoon heeft in dit geval óók een wapen: de portretrechten. Dat komt doordat de privacy van die persoon in het gedrang komt, wanneer jij de foto openbaar zou maken.
Wat betekent dit voor jou? Eigenlijk draaien portretrechten het uitgangspunt om. Wil je de foto gebruiken, ben jíj het dit keer die toestemming nodig heeft.
Die toestemming regel je in modellenvrijwaringscontracten. Sluit deze af met de personen waarvan je de foto’s eventueel wil gebruiken voor het maken van promotie. Dat kan bijvoorbeeld met een bijlage in een e-mail, en de vriendelijke vraag om de foto te mogen gebruiken.
4. Je twijfelt of je een foto met een onbekende persoon mag publiceren
Maar wat opnieuw met personen waarmee je geen afspraken kon maken?
Wanneer je bijvoorbeeld fotografeert op een straatfeest, of wanneer er op bruiloftfoto's een heleboel ”figuranten” staan (anderen dan het koppel zelf)… moet je dan bijkomende toestemming vragen van al die mensen die herkenbaar in beeld staan? In bepaalde gevallen is het antwoord alvast: nee.
Ten eerste: dieren hebben geen portretrecht. Hun pootje in een inktpaletje leggen en vervolgens onderaan een contract, is dus al niet nodig. 😉
Ten tweede heb je ook geen toestemming nodig wanneer de foto’s enkel “privé” worden gebruikt. Dat is het geval wanneer je ze bijvoorbeeld enkel uitdeelt aan de straatbewoners, of wanneer het bruidspaar een foto met omstaanders bijbestelt om in hun huis tentoon te stellen.
Wil je toch graag “in het openbaar” promotie maken?
Dan is nog steeds niet uitgesloten dat dit kan zonder toestemming. Jij hebt voor zulke gevallen namelijk óók nog een geheim wapen… je belang om aan marketing te doen als fotograaf. Net als het recht op privacy, is ook dít een gerechtvaardigd belang.
Daartussen zal je een afweging moeten maken. Stel je zelf de vraag: “Is mijn belang om aan marketing te doen in dit geval groter dan de inbreuk op de privacy?” Promoot je op een normale manier (niet met al te onflatterende beelden of provocerende teksten, in je eigen portfolio in plaats van op een groot spandoek,…) maak je normaalgezien geen ernstige inbreuk op de privacyrechten. Met andere woorden: de invloed van de publicatie op het privéleven is klein.
Om die inschatting te maken, kijk je naar de redelijke privacyverwachting. Zo mogen mensen ervan uitgaan dat er op het wereldwijde web geen ingezoemde foto zal opduiken waarop ze aan het huilen zijn. Langs de andere kant kunnen ze bijvoorbeeld niét verwachten dat ze in het openbaar niet op een neutrale foto kunnen belanden. Door je belang om je werk te promoten en de manier waarop je hiermee omgaat, te vermelden in je privacy policy, zorg je voor extra duidelijkheid.
En trouwens, iemand is pas "herkenbaar" wanneer er geen overdreven inspanning nodig is om die persoon te identificeren. Mensen op een straatfoto in een grote stad, hebben dus meestal niet eens portretrecht.
Heeft iemand toch een probleem met een bepaalde publicatie, kunnen ze je bovendien nog even aanspreken. Hierop wijs je al in je privacy policy, maar je zou dit ook nog eens kunnen doen op je site zelf.
5. Je bent niet zeker wáár je wel en niet foto’s mag nemen
Je weet alvast dat je nog de straat op kan zonder al te veel risico om portretrechten te schenden. Maar er gelden wel andere beperkingen.
In publieke ruimten mag je naar hartenlust fotograferen. Maar: beschouw niet meteen alles als “publieke ruimte”. Soms zijn gebouwen of andere plekken wel publiek toegankelijk, maar gelden er aparte regels en kan fotograferen zijn verboden. Dit is ook mogelijk op evenementen waarvoor een bepaalde ruimte is afgebakend.
Bovendien mag je dat nooit “heimelijk” doen. Het moet steeds duidelijk zijn dat je fotografeert. Denk ook weer aan de redelijke privacyverwachting: heb je het gevoel dat je het moet verbergen, is hier misschien wel een probleem mee.
Let daarnaast ook op dat je geen auteurs- of merkrechten van anderen schendt. Is een handelsnaam, logo, of ander creatief object in beeld? Dan zou je, indien je die foto zou delen, net hetzelfde doen als wanneer een klant jouw foto’s deelt zonder toestemming.
Inderdaad: dit maakt het al een stuk lastiger. Maar er zijn ook lichtpuntjes:
Auteursrechten gelden maar tot 70 jaar na de dood van de maker. Dit geeft al bepaalde mogelijkheden, zoals bij een openluchttentoonstelling van oude geschriften.
Het fotograferen van permanent geplaatste kunst en bouwwerken blijft toegelaten.
Er stelt zich geen probleem wanneer een object slechts incidenteel in de foto voorkomt, waardoor dit minder van belang is in de foto.
6. Een klant klaagt over de gebruikte stijl
Een klacht over de uitvoering van de opdracht vermijd je op dezelfde manier als die waarmee we begonnen zijn: door goede afspraken te maken in het contract. Een veelgebruikte afspraak bij fotografen is dat het werk zal worden uitgevoerd in de "gebruikelijk gehanteerde stijl". Als je een portfolio online hebt geplaatst, was het op voorhand duidelijk welke stijl de klant kon verwachten en is er achteraf geen discussie mogelijk.
Vond je dit al enorm interessant, maar heb je nog meer juridische vragen bij jouw beroep als fotograaf? Meer weten over problemen waarmee je als fotograaf kan worden geconfronteerd? En vooral hoe je ermee moet omgaan! Hoe het nu zit met dat auteursrecht en portretrecht? Hoe je GELD kan besparen en winnen in jouw beroep als fotograaf? Schrijf je dan nu nog in voor de cursus "The Legal Picture" met Leentje Loves Light!